Co znaczy poprawne RPG?

Cześć!

Ostatnimi czasy brałem udział w dyskusji o systemach. O tym, czy gry mają jakiś swój domyślny styl/temat oraz jakie są tego konsekwencje. Czy robienie westernowej strzelaniny w Magu ma sens? Czy przypomina raczej pompowanie balonu strzykawką? Co złego stanie się, jeśli Wampir dorobi się miana śmiesznej gry o rzucaniu samochodami? Po prostu - na ile można w daną grę grać źle – lub dobrze?
Bo wiecie – ja przez całe lata wierzyłem w „System does matter” i stoczyłem pewnie niejedną dyskusję o tym, jak dobrze grać w daną grę (np. Jak pokazać graczom „prawdziwe” L5K i nie przesadzać z bieganiem w szlafrokach). W „System does matter” wierzę zresztą do dnia dzisiejszego – jednak z paroma zastrzeżeniami. 

Impulsem do napisania niniejszej notki była ostatnia fejsbukowa dyskusja w grupie Panie i Panowie Zagrajmy w RPG. Postanowiłem nieco rozwinąć głoszone przez mnie poglądy i przedstawić je w bardziej rozbudowanej postaci, na co fb nie daje możliwości. Ogólnie dzięki wspomnianej powyżej grupie przeczytałem niemało ciekawych treści i poznałem bardzo fajnych ludzi. I pomyśleć, że dołączyłem do niej tylko po to, by sprawdzić czy Malta naprawdę napisała o Polterze to, co ludzie mówili, że napisała (Ku mojemu zaskoczeniu – tak, napisała. Niewiarygodne!)
No nic, zapraszam do lektury.

O studniach i łyżeczkach

Często słyszę porównania, że granie w jakąś grę niezgodnie z jej założeniami jest np. jak kopanie studni łyżeczką, pompowanie balonu strzykawką, czy wbijania gwoździ ajpodem. Czyli jest jak czynność wykonywana w sposób może i prowadzący do określonego efektu, ale z całą pewnością nieefektywnie. Tym samym gra RPG staje się narzędziem, które służy realizacji jakiegoś celu. Tak?

Oczywiście. Ale… RPG to nie jest kopanie studni. Tego rodzaju analogie nie mają sensu. Bo celem kopania studni/pompowania balonika i tym podobnych jest uzyskanie gotowego produktu – wykopanej studni, czy napompowanego balonu. Natomiast w przypadku RPG celem jest czerpanie przyjemności z samego procesu. Czyli w „Studnia: the Kopanie RPG” nie chodzi o to, by wykopać studnię, a by cieszyć się kopaniem. Następuje przesunięcie tego, co jest celem.

I dlatego też tego rodzaju analogie uważam za chybione.

Ale... ale System does matter!

Oczywiście – „System does matter”. Gry, faktycznie, mają swoje tematy. Jedne są bardzo ogólne inne zaś bardzo mocno zawężone. To wszystko prawda. Prawdę jest też to, że gry jako zbiór reguł i innego rodzaju elementów mających służyć grającym mogą lepiej nadawać się do jednych rzeczy, a gorzej do innych. Jasne.

Ale posłużmy się przykładem – stary, dobry Wampir (nowego nie znam dobrze, więc mądrzył się o nim nie będę). Tenże Wampir, reklamowany wszak jako gra dla dojrzałych umysłów, miał straszną ambicję dotyczyć „personal horroru” – z pewnością pamiętacie – wewnętrzne rozdarcie między coraz słabiej tlącą się iskierką człowieczeństwa, a rosnącą w siłę bestią z jej niemalże zwierzęcymi instynktami i żądzami. A zatem możemy przyjąć, że podręcznik Wampir: Maskarada faktycznie jest narzędziem ułatwiającym rozegranie sesji personal horroru (wypraszam sobie te śmiechy w tylnych rzędach, ja też mam zastrzeżenia, ale przyjmijmy tak na potrzeby przykładu, ok.?).

Tylko, że nadrzędnym celem gry w Wampira nie jest prawidłowe rozegranie sesji personal horroru. Celem nadrzędnym jest dobra zabawa.

Wróćmy do naszego przykładu z Wampirem. Wyobraźmy sobie, że zbiera się ekipa, która robi z niego grę o supernaturalach radośnie rzucających pojazdami różnych marek. Prawdę mówiąc… nawet im się nie dziwię. Reguły dotyczące człowieczeństwa zajmują ze trzy strony, a opis umiejętności, ekwipunku i talentów to pół podręcznika do Maskarady. Skoro chodzi tylko o wewnętrzne rozdarcie, to po co takie klawe supermoce? Co trzeci klan ma dyscyplinę „Potencja” (hi hi), która gwałtownie zwiększa siłę krwiopijcy, do tego jeszcze spalanie krwi by podnieść siłę… nie trzeba naginać gry, by rzucać samochodami. Trzeba się wręcz powstrzymywać przed robieniem tego (może to o to chodziło w tym wewnętrznym rozdarciu?).
Jaki w tym wewnętrzny horror? No żaden. Chyba, że ktoś Ciebie rzuci tym samochodem.

Czy tacy ludzie źle grają? Moim zdaniem, jeśli dobrze się bawią, to grają doskonale. Nawet w systemie nie muszą grzebać.

A przecież można to łączyć. Mało to widziałem mrocznych wodziarzy z pomalowanymi twarzami i aurą mroku, którzy (po bliższej inspekcji kart bohatera) okazywali się królami w wykręcaniu przepaków na najniższym pokoleniu jakie można kupić za punkty (bodaj 8 albo 9, już nie pamiętam tak dobrze)? I podczas gry rzucali samochodami i byli smutni na zmianę. I co? Źle grali?

Dobrze grali! Bo się bawili.

Ale co tam – wiem, że ciężko określić czy podręcznik Wampira to bardziej wspiera personal horror, czy supernaturale. Dlatego też uderzmy w jeszcze bardziej jaskrawy przykład. Znałem kolesia, który wziął podręcznik Wampira i na jego podstawie prowadził Warhammera. Kto bogatemu zabroni? Ja mechaniki oWodu nie lubię. Ale ziomek się tym dobrze bawił. Jego gracze również. Czy zrealizowali cel gry? Tak, bawili się.

O marnowaniu czasu i życia

Słyszałem, że osoba która gra w grę w sposób niezgodny z jej przeznaczeniem robi sobie pod górę, marnuje swój czas i życie. Koleżka, który prowadził Warhammera na Wampirze (ten z akapitu powyżej) musiał na to poświęcić więcej czasu, prawda?

Niekoniecznie.

Poznanie i opanowanie nowej mechaniki gry to dla mnie dwa czytania podręcznika (+ sprawdzanie poszczególnych reguł podczas przygotowywania sesji). To, wbrew pozorom, też zajmuje trochę czasu. Zrobienie szybkiej konwersji na którąś z mechanik, którą dobrze znam, zajmuje czasu znacznie mniej. Do tego dochodzić może ta kwestia, że przerabianie już posiadanej gry tańsze jest niż kupowanie nowej. Która zresztą i tak może byż akurat niedostępna.

Ale co tam, załóżmy jednak, że mój kolega poświęcił na to dużo czasu, a Warhammera i tak kupił i przeczytał. Oszczędności żadnej.

Ale gość nie lubił mechaniki Warhammera, za to lubił Stary Świat. Przyznajcie sami, że taka postawa często występuje w Internetach. Wszystko jest kwestią gustu – dla mnie wymiana mechaniki młothammera na oWOD to jak leczenie złamanej nogi okładami z eboli, ale to nie mi miało się podobać, prawda? A zatem wykorzystał „narzędzie” w innym celu niż twórca przewidział, ale dzięki temu bawi się dobrze.

Zresztą… kwestia marnowania czasu i życia na grę w sposób niekanoniczny, to ogólnie ciekawa kwestia. Bo RPG to tak naprawdę czyste marnowanie czasu – zagłębiasz się w świat, którego tak naprawdę nie ma i opowiadasz o tym jak robisz różne rzeczy, których tak naprawdę nie robisz. Źle się wyraziłem. RPG to taki twór, dzięki któremu wymieniamy bezcenne i nieodnawialne godziny naszego życia na zabawę. Czy grasz w tego Wampira kanonicznie czy nie, czas „zmarnowany” jest tak samo – nie zrobiłeś w ciągu tych paru godzin nic produktywnego. Jedyna korzyścią z sesji jest to, że mogłeś się fajnie bawić w gronie ludzi, których lubisz.

A zatem kto bardziej zmarnował czas i życie?

Ten, co bawił się gorzej.

I jeszcze jedno – tamten MG musiał przysiąść z długopisem nad zeszytem w kratkę i poświęcił na to czas ekstra. To szczera prawda.

Ale skąd pomysł, że nie sprawiało mu to przyjemności?

Samokrytyka

Dobra, ja też nie jestem bez winy. W wielu sporach w Internetach kruszyłem o to kopie, prezentując takie stanowisko, z jakim dziś się już nie zgadzam. Pisałem te historie o studniach i łyżeczkach. Wypisywałem to całe „System doeas matter”, bo nie dostrzegałem że hasło to nie ma zastosowania do oceniania gry innych ludzi. 

Tak, dyskutowałem zarówno z malowaniem twarzy w Wampirze, jak i z radosną nawalanką w tej samej grze (bo obie te postawy uważałem za odchylenia od jedynej słusznej linii Polskiej Zjednoczonej Partii RPGowej). Podważałem sens złowrogiej, bo dalekiej,  Krakowskiej Szkoły Grania w L5K. Ale i wypowiadałem się przeciwko zupełnie mielonym sesjom „atakuje was 100 roninów!”.

Trochę tego żałuję.

Ale tylko trochę.

Dlaczego tylko trochę? Bo fajnie jest gadać o mechanice, fajnie jest gadać o grach, o tym do czego nadają się dobrze, a do czego tak słabiej jakby, co nam się w nich podoba, a co stanowi ich wadę. Dobrze jest mieć swoją opinię i miło się nią z kimś powymieniać. Ale mogłem sobie podarować tą gadkę o kopaniu studni łyżeczką. To już takie włażenie w buty guru. 

No i – tak jak nieszczególnie mam ochotę by moje RPG było oceniane przez kogoś innego niż moi gracze, tak i sam powinienem był powstrzymać się od oceniania innych.

Bo to nieeleganckie. Grasz sobie w L5K, parzysz spokojnie herbatę, szlafrok masz elegancki, nie wadzisz nikomu. A tu jakiś Drachu z Internetów z wyższością zaczyna Ci mówić, że grasz niewłaściwie i Twój styl to jakaś aberracja.

No ja bym mu pokazał środkowy palec.

Nawet jeśli grasz w sposób niekanoniczny, dobrze się przy tym bawiąc, nie daj sobie wmówić, że grasz źle.