KB #38 - Podziemia rodem ze Śródziemia

Cześć.

Niezbyt często wracam do starych gier. Mogę wrócić do starego uniwersum - np. znów zaszaleć w Rokuganie, Thei, czy Starym Świecie. Ale raczej nie zwykłem wracać do starych mechanik. Jeśli mam do dyspozycji edycję nowszą, to gram w nowszą. Albo robię konwersję na Savage Worlds (bo lubię). Przypadek o którym piszę jest dla mnie dość niezwykły - bo świadomie sięgnąłem po starą grę, właśnie po to, by odwiedzić mechaniczny skansen.  

Uprzedzam - rozpisałem się nieco. Klikasz na własną odpowiedzialność.

Sprawa miała miejsce już kilka lat temu – ale nie aż tak znowu dawno. Powiedzmy, że były to okolice roku 2007, może 2008. Wtedy postanowiłem powrócić do korzeni. Miałem dwuosobową drużynę względnych świeżaków (wcześniej grali tylko w drugiego młothammera) i na fali popularności Władcy Pierścieni Piotrusia Jacksusia postanowiłem poprowadzić Middle Earth Role Playing. A co tam! 

                Graliśmy w 100% by book – takie było założenie (w praktyce nie było to możliwe). Zdawałem sobie sprawę, że zasady tej gry mają swoje lata i byłem na to gotowy. To miała być taka retro-podróż do drugiej połowy lat 90-tych, kiedy to najmocniej w MERPa grywałem. Samo bawienie się tymi, nieco archaicznymi, regułami miało być dla mnie formą rozrywki - taka mechanika nie jest przejrzysta, nigdy nie stanie się niewidoczna, ale liczyłem że dzięki temu stanie się elementem zabawy.

                Zasady Śródziemia koncentrują się na eksploracji ruin i tłuczeniu frajerów. Z możliwą opcją konną. Poważka, to taki lochotłuk, gdzie dopuszcza się śmiganie po powierzchni. Zróżnicowane umiejętności? Zapomnij. Mechanika społeczna – nie istnieje nawet w zubożonej formie. Nie myślę o tym jak o wadzie, a raczej jak o cesze – ta gra po prostu tak ma. To jeden z tych przykładów, gdzie system jednak does matter.

                Tworzenie bohatera jest w pewnej mierze losowe – bo cechy oraz dodatkowe opcje pochodzenia (czyli dodatkowe bonusy) turlasz. Element swobody też istnieje - możesz wybrać rasę, kulturę i profesję swojej postaci – a wierz mi, jest z czego wybierać. Nie mam w tej chili przy sobie podręcznika, ale kultur jest do wyboru coś koło 30. Trzy rodzaje elfów, półelfy, hobbici, krasnoludy, Umli (czyli jakby pół krasnoludy) potomkowie wysokich ludzi (Dunedainowie, Czarni Numenoryjczycy, Korsarze z Umbaru) i zwykli ludzie – od Eskimossów (Lossothowie… jakoś tak, hej! Kto grałby Eskimosem?) do Papuasów z całym, jakże bogatym przekrojem. Mało? Okej, są trzy rodzaje orków. Jeszcze mało? Trolle! A co tam. Też ze dwa rodzaje.  Pochodzenie bohatera określa bardzo wiele – podstawowe zdolności we wszystkich dziedzinach, dodatkowe bonusy do cech, ilość znanych języków (a w MERPie nawet wieśniak mówi kilkoma), szanse na rozpoczęcie gry ze znajomością czarów (taka wrodzona magia, ale dla zwykłych ludzi były to szanse rzędu 1-2%) wiek, wzrost… niemało. No i dodatkowe możliwości z pochodzenia. To miał być taki system wyrównywania szans.

O co chodzi z równymi szansami? Otóż ktoś usiadł z kalkulatorem i policzył, że jedne kultury (np. tacy Noldorowie czy Sindarinowie) są mega mocni. Za to inne… no cóż, powiedzmy, że są powody dla których hobbici nie zdominowali świata. Dlatego też każdej rasie przysługuje inna ilość korzyści z tabelki cech z pochodzenia. Może się okazać, że dostaniesz bonusik do cech, lub umiejętności, dodatkową listę zaklęć, magiczny przedmiot, czy (w najgorszym razie) pieniądze. Mocniejsze rasy miały mniej rzutów, słabsze więcej i jakoś się to wyrównywało. Przynajmniej w teorii. Tłumaczenie autorów było karkołomne – otóż różnice te miały wynikać ze związku z pieśnią przeznaczenia, ale co tam. Rozwiązanie, jak na tamte czasy, było fajne.

                Po rozdzieleniu cech przychodziła pora na wybór profesji. Było ich kilka na krzyż. Wojownik, zwiadowca, strażnik (czyli zwiadowca z magią przyrody), animista (jakby kapłan), czarodziej i bard. W podręczniku było też kilka opcjonalnych profesji – jak uczony, podróżnik, czy borubar… przepraszam, barbarian - co nieco poprawiało wrażenie. Profesja też dawała bonusy do cech, pewną pulę punktów umiejętności i ewentualny dostęp do czarów. Rozwój postaci był poziomowany. Dalej niż do czwartego poziomu to nie dotarłem, ale znajomy owszem i podobno jest fajnie. Zgodnie z zasadami podręcznika da się osiągnąć maksymalnie dziesiąty poziom doświadczenia. Gandalf ma chyba 80-ty (albo 60-ty, już nie pamiętam – widziałem w którymś z dodatków). Nie będziesz Gandalfem.

                Co mogę powiedzieć? Z zawodu jestem… no gryzipiórkiem, dla mnie wypełnienie karty bohatera wyglądającej jak PIT to ubaw po pachy (a tak, wygląda trochę jak PIT), ale widziałem że inni gracze też się dobrze bawili przy tworzeniu bohatera – fajnie rzucać na te możliwości z pochodzenia i patrzeć ile pieniędzy dostałeś. Rzekłbym, że rozpisywanie postaci jest procesem łatwym chociaż czasochłonnym. Etapów jest stosunkowo sporo, ale nie sprawiają problemu.

                Cztery profesje miały dostęp do przeróżnych czarów. Czary pogrupowane były w listy. Nie uczyło się konkretnych zaklęć – uczyło się całych list, ale rzucać można było tylko te zaklęcia, na które pozwalał poziom bohatera. Weźmy za przykład taką listę czarodzieja – Prawo Ognia. Uczyło się jej raz. I mag na pierwszym poziomie to mógł rzucić czar zagotowania wody, ale wystarczyło, że awansował, a zyskiwał możliwości rzucania kolejnego czaru z listy.

Czarodzieje zajmowali się zupełnie tradycyjnym spopielaniem ludzi, bardowie mieli całe to wpływanie na innych przez wokalizowanie się, strażnicy mieli dużo zaklęć związanych z poruszaniem – śmiganie przez błoto, zacieranie śladów – takie survivalowe rzeczy. Animiści… nie bierz animisty. Po prostu. Czemu? Bo animista to tylko chodząca apteczka. W wielu grach RPG kleryk jest świetnym wspieraczem – w fajny sposób zwiększa możliwości członków drużyny. W Śródziemiu jednakże, jego (albo jej) rola sprowadza się do leczenia. Nie wierzysz? Informuję, że do leczenia złamań, krwotoków, uszkodzeń narządów i bodaj oparzeń są osobne listy czarów. Tak, są ze trzy osobne zaklęcia do leczenia gałki ocznej (w zależności od stopnia zniszczenia tejże). Chcesz tak się bawić? Ja nie. Jasne, są jeszcze czary ogólne, do których animista dostęp niby ma, ale jego własne czary… Operacja Gałki Ocznej, Operacja Ucha, Operacja Nerwu – no bez przesady.

Swoją drogą – ta góra czarów kłóci się nieco z duchem Śródziemia, gdzie ta magia ponoć była, ale magowie kulami ognia nie rzucali. Ile czarów rzucił Gandalf w Trylogii?

                Sama rozgrywka wymagała sporo turlactwa, ale taki jej urok.

                Pamiętasz jak rozstrzygało się test w MERPie? Weźmy za przykład taki atak. Należało wykonać rzut k100 do tego dodać swoje modyfikatory za biegłość w danej broni, odjąć modyfikatory obronne wroga, uwzględnić modyfikatory sytuacyjne (np. za atak z grzbietu końskiego jak jesteś np. Rohirmimem) i sprawdzić wynik w tabelce (była osobna kolumna dla każdego dostępnego rodzaju zbroi). Mogło się zdarzyć (w zasadzie zdarzało dość często), że pojawiało się trafienie krytyczne. One miały swoje wartości od A do E. Rzucałeś po raz kolejny k100, dodawałeś modyfikator za krytola, dodawałeś (lub odejmowałeś) modyfikatory za zdolności specjalne, sprawdzałeś wynik w odpowiedniej tabelce… i voila. W ten sposób po dwóch otwartych rzutach, grzebaniu w paru tabelkach i kilku działaniach matematycznych wiesz już co się stało.

                Ale to jeszcze nic – należy pamiętać, że była osobna tabelka trafienia dla różnych rodzajów broni i zaklęć. Tak – osobna dla jednoręcznych broni tnących, osobna dla obuchowych, osobna dla dwuręcznych, osobna dla miotanych i strzeleckich. No i dla czarów. A żeby było weselej – tabelek trafień krytycznych było kilkanaście – osobna dla oparzeń, odmrożeń, porażeń, cięć, pchnięć – wierz lub nie.

Trzeba jednak przyznać, że walki nie były przesadnie długie. Czemu? Bo bardzo wiele starć kończyło się po jednym ciosie – krytole urywały ręce, nogi i głowy. Nie było cackania się. Teoretycznie wojownik 1 poziomu był w stanie pokonać Balroga – jeśli kości sprzyjały. Ładne trafienie, dobry krytol i bestia zdycha.

                Duża losowość i śmiertelność walk w połączeniu z brakiem jakichkolwiek mechanizmów obrony postaci przed nieszczęśliwym zejściem/kalectwem sprawiają, że nie ma się co przywiązywać do postaci.

                Pisałem, że starałem się grać po podręcznikowemu. Jednak dwie zasady zignorowałem.

Pierwszą było naliczanie doświadczenia – bo było za wszystko – wykonany atak, rzucony czar, manewr dynamiczny, manewr statyczny, krytol zadany, krytol otrzymany… za każdą czynność, za którą turlasz. Oczywiście – była tabelka, gdzie było napisane ile i za co punktów dać należy (w zależności od poziomu bohatera). Bez jaj, to nie dla mnie.

Drugą olaną zasadą był porządek tury. Ja jestem przyzwyczajony, że jak nastaje moja kolej to mam swój ruch. Tu jest inaczej – najpierw jest faza czarów – i wtedy wszyscy czarodzieje rzucają czary, potem bodaj ataków (i wojownicy machają mieczami – wedle inicjatywy oczywiście), potem ruchu i tak dalej. Niby rzecz do wyegzekwowania – ale przyzwyczajenie najwyraźniej jest drugą naturą.

                A sam świat gry? Śródziemie – takie jakim znasz je z prozy Tolkiena.

Czyli jakie? Ha, dobre pytanie – jak się zastanowić, to mało o nim wiemy. Drużyna Pierścienia i Krasnoludy rozbijali się raczej po przeróżnych dziczach – jasne, czasem zaszli do większego miasta – Miasto na Jeziorze, Edoras, Minas Tirith czy w ostateczności Bree – ale tak ogólnie, to raczej góry, rzeki, bezkresne równiny, stare krasnoludzkie twierdze i lasy elfów. Z podręcznika podstawowego też nie poznajemy świata zbyt dobrze (dodatki to inna para kaloszy). Za to świetnie znamy jego mieszkańców – przeróżne kultury opisano naprawdę nieźle.

To wszystko sprawia, że MERP z podstawki najlepiej sprawdza się w działaniach na małą skalę. Bo świata jako takiego nie mamy za wiele, więc jesteśmy zdani na swoją inwencję – ona może być nieograniczona, nie wykluczam tej możliwości. Ale znacznie łatwiej wymyślić samemu kilka wiosek na krzyż i parę ruin w okolicy niż jakiś mega epos z setkami miast i tysiącami NPCów.

To wszystko sprawia, że bohaterowie MERPa działają raczej w skali mikro – oni mogą zbadać opuszczona wieżę na wzgórzu, albo jaskinię trolli. Oczywiście mówię o grze w oparciu o samą podstawkę. Iron Crown Enterprises wypuściło górę dodatków – każdy region dostał swój podręcznik, więc znika element „próżni”. Ponadto sam nastrój świata gry jest inny – MERP nie epatuje tym całym złem rodzaju ludzkiego – nic o rytualnych mordach, gwałtach, sakralnej prostytucji, dzieciobójcach, przyzywaniu demonów, wyrywaniu serc i tym podobnych – współczesne mroczne fantaziaki lubują się w takich zagadnieniach. Zresztą – trylogia jest trochę eposem (niektórzy wręcz uważają, że pełnokrwistym) – bohaterowie eposu zachowują się wzniośle i nie chodzą na dziwki. 

Klasycznym tematem starego fantaziaka jest ostateczne zło – i mówimy o źle w starym, dobrym stylu. Dzisiaj Sauron najpewniej cierpiałby na kompleks Edypa (wynikający z zaburzonych więzi rodzinnych w domu), więziłby córkę w piwnicy i kochałby Froda toksyczną miłością. My jednak mówimy o staroszkolnym źle. Takim źle z klasą. Wiecie – wybujała ambicja, marzenia o władzy nad światem, boskiej mocy i narzucaniu innym swojego jarzma. Żadnych dewiacji! Przez to problemami naszych bohaterów najczęściej będą takie mikro-Saurony. Czyli raczej czarodziej 4 poziomu ściągający haracz od wieśniaków niż Fritzl. 

Podstawkowy MERP jest uroczy, mglisty i niedpowiedziany. Taki Stary Świat, czy Barsavię znam na wylot. Niektórzy znają reguły ekonomii Faerunu. A ze Śródziemiem to nie przejdzie.

Jest jeszcze jeden powód dla którego bohaterowie podstawki nie walczą o świat w skali globalnej, a jedynie lokalnej. Są na to za krusi i zbyt ciency w uszach. Początkujący bohater jest tylko trochę lepszy niż przeciętny obywatel. Może polec w walce 1 na 1 z wojownikiem orków.  Gdzie mu do Niezguli (chociaż to co mówiłem o szczęśliwym rzucie dalej obowiązuje).

                W tym 2007-8 roku rozegraliśmy trzy sesje i było dość miło – to kwestia nastawienia. Ja oczekiwałem tego mechanicznego archaizmu – ba, chciałem by stał się częścią zabawy. No i był, no i cieszyłem się nim – jak dla mnie ubaw po pachy. Jasne, ciężko wykręcić na MERPie mega widowiskowe akcje, bo porządek tury przeszkadza i manewry dynamiczne są trudne – więc nie będziesz fikał niczym Książe Persyji. Ale i tak bawiłem się nieźle.

                I jeszcze coś, bardzo, ale to naprawdę bardzo, podoba mi się oprawa graficzna podręcznika. Autorką większości ilustracji jest Liz Danforth – zawsze lubiłem jej styl i chyba mi nie przeszło. Fajny,  taki nawet realistyczny (o ile można tak powiedzieć o fantaziaku, ale wiecie o co chodzi). Nie mam nic przeciw kolczemu bikini, ale tutaj byłoby raczej niewłaściwe. Naprawdę – odczuwam dużą przyjemność z samego przeglądania podręcznika.

                Czy MERP obronną ręką wyszedł z próby czasu? No bez jaj. Można się nim pobawić, ale to rozwiązania sprzed dwudziestu lat (jak nie więcej) i to czuć. Fajne, jeśli wiesz że idziesz do RPGowego skansenu i chcesz czerpać przyjemność z samego grzebania w tabelkach i rozkminiania modyfikatorów, ale tak naprawdę to do normalnej sesji MERPa bym nie wziął.

Są gry, które pomimo upływu lat są w stanie się obronić do jakiegoś stopnia. MERP nie jest jedną z nich.