Nie pisz scenariuszy! Bo sparciejesz!

Najdrożsi!

Jakiś czas temu byłem świadkiem dyskusji o scenariuszach. Zresztą – te dyskusje pojawiają się dość często – w różnych zakamareczkach naszej e-aktywności. Czasami na FB, czasami na portalach, czy jakichś forach, a czasami wręcz na żywo i to przy alkoholu. W zasadzie argumenty poruszane podczas takich rozmów są zwykle takie same - scenariusze są do kitu. I to nie tylko kupne (te są do kitu po dwakroć – szczęśliwie to nie nimi dziś się zajmiemy), ale też własne. Scenariuszy pisać nie warto po prostu. To piramidalna i nieunikniona strata czasu. Nie ma sensu się przygotowywać. Należy iść na żywioł. Od groma ludzi głosi takie poglądy.

Czasami w takich dyskusjach dopuszczalne jest zanotowanie głównego pomysłu. Niektórzy deklarują też wymyślanie imion bohaterów w autobusie w drodze na sesję. Imiona te można zapamiętać, zanotować na kartce, lub też (co przewijało się w paru dyskusjach i z pewnością miało świadczyć o wielce dorosłości piszącego) na paczce fajek.

I to jest dopuszczalne maksimum. Natomiast wszystko powyżej uchodzić miało za przejaw frajerstwa lub też despotyzmu MG. Frajer – despota to nadzwyczaj karkołomne połączenie.

Ja, najwyraźniej, mam w sobie coś z despotycznego frajera, bo uważam, że scenariusz to rzecz ważna. Lubię go mieć. Lubię, ba – wręcz uwielbiam – gdy ma go mój MG. To łatwo wyczuć. I nie mogę się zgodzić z głównymi argumentami przeciwko scenariuszom, które zwykle w takich dyskusjach padają. A właśnie nad tym zagadnieniem pragnę się dziś pochylić.

Aha – a na paczce fajek pisze się słabo. Raz, że lakierowana (ołówek nie pisze, długopis też nie, atrament się rozmazuje – trzebaby jakimś pisakiem) dwa, że kolorowa, trzy, że i tak nie palę. I tak dobrze, ze nie na pudełku zapałek, jak jakiśtam Umberto Eco.

Ale wróćmy do meritum, wedle tego co piszą ludzie w Internetach nie warto pisać scenariuszy bo…

…bo i tak na sesji każdy się posypie.

Żaden scenariusz nie wytrzyma konfrontacji z graczami. Wiele razy to słyszałem. Powszechnie wiadomo, że gracze nieodmiennie roznoszą każdy scenariusz w diabły.

Przeciętny scenariusz w konfrontacji z przeciętną drużyną?

Taka myśl mnie naszła – wielu MG w Internetach publikuje raporty ze swoich sesji. Zwykle czytam te, które dotyczą znanych mi gotowców – bo wtedy mogę sobie porównać tekst przygody i to, co działo się na sesji. I co? I od groma MG prowadzi kupne scenariusze tak, że nie rozwalają się w drobny mak. A mówimy tu o gotowcach pisanych pod generycznych graczy grających równie generycznymi postaciami. I te przygody dalej działają. Czyli, że się da. Idąc tym torem myślenia, można pokusić się o założenie, że przygoda pisana samodzielnie, pod konkretnych, znanych autorowi, ludzi powinna działać tym bardziej.

Gdy sięgnę myślą do swoich doświadczeń to chyba nigdy nie zdarzyła mi się sytuacja w której gracze położyli scenariusz. A z różnymi ludźmi i w różnych warunkach się grało.

Teraz przychodzą mi do głowy dwie rzeczy.

Po pierwsze – być może zupełnie inaczej interpretujemy znaczenie zwrotu „położyć scenariusz”. Dla mnie to taka sytuacja w której – na skutek działań graczy – nie ma żadnej możliwości kontynuowania wątków wprowadzonych w scenariuszu. To nie jest zwykłe wyłamanie się z zaplanowanych działań bohaterów, to zrobienie czegoś co urywa naszą historię lub nieodwołalnie wyrzuca bohaterów poza jej nawias. Weźmy przykład filmowy. Załóżmy, że gramy w pierwszą sagę Star Wars. I w pewnym momencie (podczas walki w Mieście w Chmurach) gracz grający Skajłokerem decyduje się przejść na ciemną stronę mocy. Czy to kładzie nasz scenariusz? No nie, ta historia dalej ma sens, oczywiście – wiele rzeczy ulegnie zmianie – ale to dalej ta historia, ona potoczyła się w inną stronę. Ale dalej się toczy.

O zmianach założeń sesji za kilka akapitów napiszę więcej – ale tutaj tylko pozwolę sobie podkreślić, że konieczność wprowadzania zmian do scenariusza nie jest jego położeniem. Jest tym, co nazywamy satysfakcjonującym wyzwaniem intelektualnym.

Albo – i to jest druga możliwość o której myślę – problem nie leży w scenariuszu. Jak pisałem chwilę wyżej – przejście Łukasza Niebochoda na ciemną stronę nie jest położeniem scenariusza. Za to sytuacja w której ten młodzian olewa sesję i woli zostać w kantynie w Mos Eiseley i gapić się na tańczące twi’lekanki już jest. Gracz odciął się od historii. Olanie historii lub robienie randomowych kretynizmów (publiczne sikanie do ponczu na balu księżnej) owszem, kładzie scenariusz.

Ale to nie jego (scenariusza) wina.

Gracz odcinający się od historii lub też niszczący ją w taki sposób robi to świadomie. Robi coś wiedząc, że to rozwala całą opowieść. Tego nie da się zrobić przypadkiem. A zatem to nie problem historii, to problem gracza, który w erpegu uczestniczyć nie ma ochoty.

A ja nie mam w zwyczaju grać z ludźmi, którzy nie mają na to chęci.

A Ty?

…bo i tak nie przewidzisz wszystkich reakcji graczy.

To łagodniejsza forma punktu pierwszego. Gracze może i nie popsują Ci scenariusza, ale w jakiś sposób się z niego wyłamią, zrobią coś nieprzewidywalnego. Często ludzie piszą, że gracze robią taką głupotę, że nie wiadomo co dalej.

Kurcze. Mi się tam raczej udaje przewidywać główne decyzje graczy. Ponieważ, co dotarło do mnie w pewnym momencie, gracze zwykle podejmują ważne decyzje w jeden sposób. Jaki? Racjonalny.

Och, oczywiście – tyle razy się słyszało o różnych robionych głupotach, ale pamiętajmy, że mówimy o racjonalnym postępowaniu w ramach posiadanych informacji. Ja sam, jako gracz, palnąłem niejedną bzdurę, ale często moje błędy spowodowane były tym, że albo nie miałem kompletu niezbędnych informacji, albo też nie zrozumieliśmy się z MG. To pierwsze nie jest niczym niezwykłym – to normalne, że nasi bohaterowie nie wiedzą wszystkiego o sytuacji w której działają. To drugie zaś zawsze można skorygować.

Hej – zdarzyło mi się zastrzelenie ważnego NPCa w Horrorze w Orient Ekspresie bo (na podstawie rozsądnych przesłanek) uznałem, ze jest głównym złym facetem. Zdarzyło mi się naubliżać wieśniakowi, który okazał się hersztem ninjów. Jasne. Nie uznałbym tego za mądre decyzje, gdybym znał tekst scenariusza – ale jako gracz nie znam. Te działania były racjonalne – w świetle wiedzy posiadanej przez moją postać. Bo co mi będzie jakiś stary dziadek pouczał samuraja.

Ale okej – mleko się rozlało. Gracze zrobili coś niemądrego. Co z tym zrobić?

Nic niesłychanego, masz scenariusz, więc masz zarysowaną jakąś sytuację. Tym samym łatwo Ci będzie określić jakie konsekwencje będzie miał ich błąd. I te konsekwencje trzeba będzie wprowadzić w życie. Hej – bohaterowie filmowi i literaccy też nie zawsze robią mądre rzeczy. Czasami np. ktoś z rozpędu naprzysięga wierności jakimś tam szemranym Radziwiłłom. Zdarza się. To sprawia, że historie są fajne.

Czyli:

1. Gracze nie są tak głupi, jak ich przeróżni MG malują się po Internetach.

2. A nawet jeśli zrobią coś niemądrego, to to też nie jest koniec świata.

… bo to railroading.

To też ciekawa sprawa. Czasami słyszę, że scenariusz ogranicza swobodę graczy. Że to prosty krok do railroadingu – czyli po ludzku mówiąc – ciągłego spychania naszych szanownych graczy na jedynie słuszną ścieżkę. To ciemna strona RPG. Potężniejsza? Nie potężniejsza - łatwiejsza.

Railroading jest jednym z nienawistnych mi zjawisk – tak sądzę. Jasne – jako MG mogę sobie spróbować przewidywać co gracze zrobią, ale jeśli postąpią inaczej… no to właśnie świetnie. Tego wręcz oczekuję.

Umówmy się – scenariuszy nie pisze się po to, żeby co do joty je zrealizować. To nie jest plan pięcioletni, gdzie w razie odstępstw od założeń zjawią się „przyjaciele ludu o zmęczonych spojrzeniach (czyli NKWD)” i wyciągnięte zostaną najsurowsze konsekwencje. Jeżeli MG tak pisze scenariusze, że gracze nie mogą zejść z jedynego słusznego toru, to, moim zdaniem, są to problemy warsztatu danego mistrza, a nie formuły scenariusza jako takiego. To jakby powiedzieć, że chleb jest niesmaczny, bo nie umiem go upiec.

Jak wspomniałem – scenariuszy nie pisze się w celu ich stuprocentowej realizacji – tekst przygody jest pomocą, pewną sugestią – pozwala określić jak może potoczyć się nasza historia, ale też – co jeszcze ważniejsze – przedstawia całą tą sytuację fabularną która ma zadziać się na sesji. Im lepiej tą sytuację przygotujesz, tym łatwiej będzie Ci określić jak wpłyną na nią działania graczy. A przygotowujesz ją… no pisząc scenariusz właśnie.

A co jeżeli powiem Ci, że scenariusz nie musi zakładać działań bohaterów?

To tak apropos railroadingu.

Pewne założenia są kluczowe dla scenariusza – i owszem, te należy poczynić przedtem. Np. to, że gracze będą chcieli w nim uczestniczyć (czyli, że bohaterowie wezmą questa – mówiąc po ludzku) i że nie będą go rozwalać z jakichś toksycznych powodów (jak w tym przykładzie z sikaniem do ponczu u hrabiny). To takie założenia, które wynikają z tego, że zebraliśmy się tutaj w jakimś konkretnym celu – i w tej sytuacji nie jest niczym zdrożnym zakładanie, że bohaterowie włączą się do zabawy.

Jednakowoż jeżeli idzie o wydarzenia związane z fabułą gry, to tak naprawdę scenariusz nie musi określać czynów graczy. A nawet nie powinien. Zwykle opisuje to, co dzieje się w świecie fikcji. To co spotyka postaci i tym podobne. Jednak nie określa reakcji bohaterów. Wyskakuje na nich horda k4 goblinów – ok., to można założyć. Ale to, czy zainteresowani będą się z gobasami bić, czy urządzą na nich zasadzkę, czy uciekną, czy będą starali się zielonoskórych zastraszyć/przekupić/skłócić – to sprawa graczy. Normą jest, że stawia się wyzwania lub, że określa się rzeczy niezależne od bohaterów. Ale to nie railroad – bo w ramach tych wyzwań i wydarzeń bohaterowie mogą robić co chcą i jak chcą.

Do tego dochodzą wszelkie scenariusze o konstrukcji otwartej, czy półotwartej – np. wszelkie lochotłuki. Tam po prostu przedstawia się otoczenie, cele, zahaczki, ale bohaterowie mają jeszcze większą swobodę działania – a to wciąż są scenariusze.

…bo to zabija improwizację.

Guzik prawda.

Większość z nas na sesji improwizuje. Tak, nawet ci od scenariuszy. Ba – także ci od kupnych gotowców.

Z tym, że samo istnienie scenariusza znacznie ułatwia improwizację. Zakreśla ramy, daje Ci listę elementów, którymi możesz sobie pożonglować, znasz kontekst całej tej fabularnej sytuacji. Krótko mówiąc – nie poruszasz się po omacku, a wszystko masz wcześniej przemyślane – czyli rośnie szansa, że to co wymyślisz „w locie” będzie miało sens

Słowem podsumowania.

Dla mnie kwestia pisania scenariuszy ściśle wiąże się z szacunkiem do graczy. Wiem, że mógłbym iść na żywioł i zaskakująco często byłoby całkiem spoko. Ot – więcej simsowania, mniej konkretów i jakoś ten biznes by się kręcił.

Ale… no kurcze, jesteśmy już dorosłymi ludźmi. Mamy swoje własne życiowe questy, a czasu wolnego jest zbyt mało, by te resztki wydrapane na sesje marnować na „może będzie jako – tako RPG”. Ludzie, których lubię, powierzają mi połowę swojego drogocennego weekendu w nadziei, że go nie popsuję. Muszę się postarać, by wypadło jak najlepiej – a ze scenariuszem rosną szanse, że będzie fajnie.

Zresztą… ja wiem, że gdzieś tam po świecie chodzą sobie bogowie improwizacji. Nie wykluczam, że i byli jacyś wśród przeciwników pisania scenariuszy. Spoko. Jednak… w jednej z tego rodzaju dyskusji (na PIPZwRPG), po całym zalewie takich argumentów jak te, z którymi pozwoliłem sobie dziś podyskutować, na scenę wkroczył w końcu Headbanger. I napisał coś, pod czym mogę podpisać się wszystkimi kończynami. Headu zasugerował, że większość powodów podanych przez dyskutantów, to nic więcej jak dorabianie wielkich teorii do zwykłego „Nie chce mi się”.

I trafił w sedno – ja rozumiem, że komuś może się nie chcieć, albo może nie mieć czasu – ktoś może być zmęczony, zajechany po robocie, a tu jeszcze dziećmi trzeba się zająć. Naprawdę rozumiem. Ktoś inny może się zarzekać, że naprawdę nie miał czasu - a że w tygodniu przybyło mu 50h na liczniku w LoLa, to inna sprawa – to rozumiem mniej. Ale czasami trzeba mieć cojones i umieć przyznać przed sobą, Bogiem i historią – nie chciało mi się/nie miałem czasu/nie miałem siły, a nie dorabiać teorię w necie. Jakie to scenariusze są paskudne.