Czemuż RPG umierasz? Moje trzy grosze.

Cześć.

Przedwczoraj Beamhit opublikował ciekawą notkę w której zastanowił się nad przyczynami regresu RPG. Czy jest regres? Niech mnie, jeśli nie. Niektórzy co prawda piszą (a więc i pewnie tak myślą), że mamy do czynienia z regresem rynku RPG, natomiast samo RPG jako zjawisko ma się świetnie. Kurcze, tylko jest to teza ciężka do udowodnienia - bo można zmierzyć ruch w e-fandomie, można porównać nakłady podręczników, ale nikt nie chodzi ludziom po domach i nie sprawdza, czy, w co i z kim grają. Oczywiście - niejeden może zapytać - jak to możliwe, że umiera, skoro sobie gramy i jest fajnie. No cóż, ja też sobie gram i jest fajnie. Ale nie sądzę, żeby mój konkretny przypadek jakoś rzutował na obraz zjawiska.

Metafora RPG. Adam i Jamie symbolizują ostatnich graczy Fundomu. Niby są, ale pokład coś niepewny.

Wczoraj sprawdziłem sobie TOP 20 Rebela w branży polskich RPGów. Na pierwszym miejscu – Armie Apokalipsy. Super.
Ale w TOP 20 znalazł się też drugi Warhammer, potem Neuroshima.
Jeżeli idzie o rzeczy w miarę nowe, to na 16 miejscu znalazła się Afterbomba, a na 17 IdeeFixe. Zawsze to TOP 20. Nieźle?

Na dzień wczorajszy bestseller.

Otóż właśnie bardzo źle. Np. na takim 18 miejscu jest sobie Droga Skorpiona do L5K.  
Podpowiem – Droga Skorpiona ukazała się 11 lat temu. Na dodatek w stosunkowo niedużym, jak sądzę,
nakładzie. Nie sądzę, żeby przekraczał 1000 egzemplarzy. I przez te 11 lat się nie sprzedał. Pamiętam, że ludzie związani z Wolf – Fangiem sprzedawali je po bodaj 5-10 złotych wszystkim chętnym. W Rebelu jego cena została obniżona z 40 do 15 zł (i to już bardzo dawno temu). I wciąż nie może się wyprzedać. Jak myślicie, ile musiało pójść Dróg Skorpiona w ostatnim czasie, żeby wspięła się do top 20? Ja obstawiam 2-3 egzemplarze. Nie żeby coś, to całkiem fajny dodatek, ale chodzi o to, że jeżeli przez 11 lat się nie wyprzedał, to znaczy, że nie idzie setkami. A mimo to jest best, proszę ja Was, sellerem.
Co to znaczy? No es bueno! W miarę nowe produkty sprzedają się ledwie-ledwie lepiej niż Droga Skorpiona z roku 2003.


Dlatego też będę się trzymał tezy, że z RPG jest słabo - taka jest moja percepcja sytuacji. Jeżeli u Ciebie jest dobrze z RPG, to się cieszę, jest nas już dwójka.

W notce odniosę się najpierw do argumentów Beamhita (z góry mówię, z częścią się zgadzam w stu procentach). Potem podzielę się swoimi spostrzeżeniami.
Gotowi?

Beamhit przytoczył następujące argumenty:

ZA DUŻO RPG PO POLSKU – Tu się nie do końca zgadzam. Okej, może i był moment przesytu, gdy na rynek wchodziło więcej, niż ten był w stanie wchłonąć - mówimy tu o latach przełomu wieków. Ale bez przesady - może i obecnie systemów trochę wychodzi, ale ich nakłady to już sprawa homeopatyczna. Nie zawsze znamy dokładne dane, ale jeżeli mamy podręcznik dostępny tylko na stronie wydawcy i w Rebelu, a po dwóch miesiącach nakład ulega wyczerpaniu, to najprawdopodobniej nie przekraczał 500 sztuk. I żeby jeszcze w tym Reblu był jakimś mega bestsellerem...  Może i tytułów trochę jest, ale jak przeliczyć to na sprzedane podręczniki, to sumarycznie wychodzi niewiele. Ciężko zatem mówić o zapchanym rynku.

I jeszcze jedno - RPG jest tanie. Bez kitu - jak na hobby to taniocha.

Do płakania, że drogo, a studenci biedni to fundom zawsze pierwszy. Ale bez jaj - wiemy ile kosztują ajfony, żarcie na mieście, ile pęka na imprezy, czy inne używki. I ludzie na to mają. Powiem więcej - spójrzcie na konwenty. Fandom zrobił się dziany przez te ostatnie kilkanaście lat.

Jasne, są ludzie którzy mają autentyczną lipę z sianem. Jednak ogół jako taki jest zamożniejszy niż dawniej.
Chociaż z drugiej strony, ja mam siedmioletnią Nokię. Ona już w tym 2007 była najtańszym telefonem w sklepie, a co dopiero na obecne czasy ;)

PRZYSZŁO Z ZACHODU - Beamhit uważa, ze jedną z przyczyn spadku formy naszego rynku jest dobra dostępność podręczników w języku zachodnim.
Powiem tak - od pewnego czasu pracuję w dziale rekrutacji. Do moich obowiązków należy analiza złożonych CV i czasami zbadanie poziomu znajomości języka angielskiego - czy to przez test, czy przez rozmowę. Otóż przeciętny aplikujący mówi po angielsku na jednym z dwóch poziomów
- komunikatywny (taki wpis w CV oznacza, że dana osoba nie mówi po angielsku wcale)
- biegły (tak piszą ci, co mówią chociaż trochę).
W praktyce jakieś 60% deklaruje biegłą znajomość angielskiego! Hej, dla mnie biegły to jest ktoś, kto może pogadać o archaizmach w Beowulfie, kto przetłumaczy terminologię prawniczą i techniczną też. Ja nie mogę. Ale ja nie jestem biegły.
Gdy jednak dochodzi do testów i rozmów okazuje się, że wielu z tych mówiących "biegle" w rzeczywistości mówi na poziomie "jako-tako", "od biedy ujdzie" oraz "słabo". Część mówi świetnie, wręcz kapitalnie (co ciekawe - ci często określają swój poziom znajomości języka jako dobry, lub bardzo dobry, nie porywają się na biegłego). Ale takich ludzi jest zaskakująco mało.

Nie przesadzajmy z tym angielskim. W jakimś stopniu podręczniki anglojęzyczne są problemem dla naszego rynku, ale to nieznaczny promil.

WUJEK TORRENT, CIOCIA CHOMIK - tutaj Beamhit ma rację.

JEDNA PODSTAWKA NA GRUPĘ - jasne, jak najbardziej. Przy czym i tak dobrze, jak ta podstawka jest.

RENESANS GIER PLANSZOWYCH – po raz kolejny pełna zgoda, spójrzcie ilu z dawnych tuzów fandomu przerzuciło się na planszówki. Hej, ja nie potępiam - sam lubię w planszówkę pograć.
Planszówka nie wymaga przygotowań przed sesją, ma dużo niższy próg wejścia, jest znacznie mniej wymagająca jeśli idzie o planowanie czasu, nie wymaga uczestnictwa cały czas tych samych ludzi i można się przy niej rewelacyjnie bawić. Na dodatek często siedzi w tej samej stylistyce co RPG – np. w fantaziaku. Siłą rzeczy ściąga ludzi lubiących „te klimaty”. A skoro wszyscy mamy ograniczoną ilość czasu na nasze hobby, to dla wielu jest to wybór „albo-albo”. Dla mnie tez bywa.
Przy okazji gier planszowych wychodzi też kolejna prawda o ubogim fantomie. Planszówki są droższe niż RPG – okej zależy jakie gry planszowe od jakich RPGów. Ale planszówka za 150 ziko to nic niezwykłego, a podręcznik za 150 zł to już z tych droższych (oczywiście, zawsze jest trzeci młothammer, ale jedna jaskółka wiosny nie czyni).
A mimo to przy planszówkach nie ma płaczu, że ubodzy studenci.
Czemu? Mam kilka pomysłów - dwa konkretnie, ale to pogadanka na inną okoliczność.

ROZWÓJ GIER KOMPUTEROWYCH – i tu zgodzić się należy.

EMPIK NA NAS LEJE – och, powiem więcej. Nie tylko Empik.
Generalnie RPG w księgarniach nie ma. Inna sprawa, że i ilość księgarni się zmniejsza.
Z drugiej strony, przy nakładach rzędu 500 podręczników ciężko być widzialnym na rynku, prawda? Ja też moje podręczniki przez lata kupowałem w zwykłej księgarni (Ex-Libris w Gdyni był dobrze zaopatrzony). W Empiku rzadziej, bo był droższy. Tym bardziej rozumiem, że obecność w sklepach jest istotnym czynnikiem napędzającym nowych graczy.
Ale nawet pomyślmy o sklepach internetowych. Jakie znacie sklepy w sieci, w których mamy pełny przegląd funkcjonujących obecnie na rynku polskich RPGów? Wyszło Wam więcej niż 3? Więcej niż 2? Więcej niż 1?
Większość wydawnictw ma swoje sklepiki. Ale do nich trafiają ludzie, którzy wiedzą czego szukają.

PDF JEST ZŁEM – ale, co ciekawe, czasami naprawdę jest.
Już tłumaczę – często jest tak, że podręcznik w wersji papierowej jest w A4, fullcolorze z tekstem w kolumnach – fajnie. Ale jeżeli PDF wygląda dokładnie tak samo, to jest szalenie niewygodny w użyciu. Od biedy, na monitorze poczytać można, ale na tablecie już słabo, a na czytniku to już zupełnie masakra.
Mam nadzieję, ze więcej podręczników będzie wydawanych w formatach przyjaznych czytnikom. Jak, dajmy na to, Fate Core. Czy jak Spotkania Losowe. Zupełnie inny komfort niż bujanie się z jakimś pdfem. Polecam.
Ale jeśli idzie o meritum tego argumentu – racja.
Taka ciekawostka – widziałem jakiś czas temu (ok. wczoraj) recenzje Dnia Sądu. To taki, niezbyt duży, dodatek do Savage Worlds. I słyszałem, że ludzie narzekają, że jest za drogi – również w wersji elektronicznej powinien kosztować mniej.
Ale on jako pdf kosztuje 9, 90. Nawet jeśli nie jest jakiś przesadnie fajny (jeszcze nie wiem, ale się dowiem), to pdf i tak kosztuje mniej niż paczka fajek. Ile musiałby kosztować, żeby nie być „za drogi”?
Kurcze – pdfy bywają naprawdę tanie. Jakiś czas temu była wyprzedaż podręczników do Deadlands Classic. Zwykle za 10 zielców można było kupić podręcznik. Widzieliście CDP? Klanarchia za 15 zeta? Armie Apokalipsy za 2 dyszki? Nie mówcie, że to drogo.

DODATKI TO KOMERCJA – ciekawe zagadnienie. Jasne, jest taka grupa grających, nawet dość spora, która nie ma nic poza podstawką – z różnych przyczyn (np. zupełnie jest im fajnie na samej podstawce). Ogólnie przyczyna tutaj jest ważna, bo jeżeli ktoś naprawdę nie potrzebuje dodatków, to nie ma się go co czepiać. Ja dodatki lubię mieć, ale rozumiem ludzi, którym na samej podstawce jest fajnie.
No i faktycznie, dodatki sprzedają się słabiej. Ale to nie jest jakaś narodowa cecha. Zauważcie, że na zachodnim rynku RPG też odchodzi się od dodatków. Tak naprawdę tylko największym graczom (np. DnD, Pathfinder, Star Wars) się one opłacają. Coraz więcej wydawnictw woli wydać nową grę niż rozwijać linię starej.

ERPGOWCY TO NIE LUDZIE, TO BUŁKI – Tutaj pewnie się rozpiszę.
Bo tak naprawdę długo nie wiedziałem o co chodzi z tymi bułkami – tzn. domyślałem się o co chodzi, ale nie miałem pewności. Jednakowoż pisząc ten artykulik wspomniałem wiele wkurzających mnie zachowań z którymi się spotkałem. No i porównałem z odłamkami opowieści Lukrecjusza. I mam własną teorię tego, co znaczy bułka. Tylko ja ten typ człowiek nazywałem inaczej (różne wariacje na temat narządów płciowych mężczyzny). Ale przecież nie będę bluzgał na własnym blogu.

Okej, to może powiem kim dla mnie jest Bułka.

Bułą dla mnie jest typ, który umawia się, że poprowadzi Ci sesję za dwa tygodnie. Ale gdy przychodzisz na sesję okazuje się, że jej nie przygotował i zaimprowizuje coś w locie. Nie miał czasu - tłumaczy. Potem, w trakcie sesji przypadkiem wyjawia, że w ciągu ostatniego tygodnia nabił 30h grając w League of Legends.

Bułą jest dla mnie typ, który na wszystkim zna się najlepiej. I wszystko zrobiłby lepiej. I ma takie pomysły, że ho ho ho(łdys). I wszystko, co nie jest jego dziełem to straszne gunwo, 2/10, nie polecam. Jest zawodowym kontestatorem, zgryźliwym dziadem z loży w Muppet Show. Nasza buła jednakowoż nic nie zrobiła – oczywiście, jak już zrobi, to będzie to lepsze – Buła to wie, jednak jest to tylko wiedza teoretyczna. Albowiem, jak podkreślam, buła nie robi. Buła trwa. I wiecie, nie chodzi mi o jakieś wielkie rzeczy – nie chodzi o wydawanie podręczników, czy zakładanie wydawnictw. Chodzi o rzeczy mniejsze – napisanie krótkiej notki, czy przygotowanie się do sesji.

Bułą jest dla mnie typ, który jest mistrzem jednego systemu na którym poprowadził wszystko, który w swojej wąskiej klice uchodzi za guru, a u całej reszta ludzkości (w tym i innych RPGowców) wywołuje potrzebę popukania się w czoło. Taki Buła potrafi przeżyć naprawdę trudne chwile, gdy w wieku 35 lat słyszy od ojca straszne słowa „Synu, weź w końcu zacznij szukać pracy”. Dla niejednej Buły jest to cios.

Bule się należy. Najlepiej jeszcze z określeniem „jak psu zupa”. Ogólnie ostatnio wszystkim należy się wszystko, właśnie jak ta zupa psu. Nie wiem o co chodzi, nie jestem biegły w zagadnieniach kynologicznych, my naszego psa nie karmiliśmy zupą. Ale to było lata temu.

Każdy grosz wydany przez Bułę wydawca powinien traktować jak swoje kolejne imieniny. Ogólnie rzecz
ujmując Buła nie lubi rozstawać się z sianem. Po co miałaby to robić? Sama mogłaby zrobić lepiej (gdyby kiedykolwiek coś zrobiła), poza tym i tak jej się należy (jak psu zupa).

Oczywiście – Buła faka system i brejka rule i wyzyskiwaczom płacić nie będzie. Podręcznik musi być mega dobry, mega tani i niedostępny w sieci, żeby Buła rozważyła zakup.

Buła niespecjalnie lubi nowości. Hej, ja rozumiem sentyment do starych gier. RPG to nie moda, nie trzeba za nią na oślep gnać. Ale Buła nie lubi nowości tylko dlatego, że nie chce jej się ich poznawać. To nie sentyment do starego, to lenistwo. Taki Mamoń, który lubi tylko to, co już zna.

Buła często rzuca hasła „Weźmy się i zróbcie”.

Buła studiuje. Bez kitu – pójście do pracy uczy pokory. Człowiek dostaje od życia kilka klapsów w bułkę poznańską i mu przechodzi. Znane mi Buły najczęściej studiowały.

Buła gada i prokrastynuje. To chyba koniec zakresu jej czynności.

Come on, wszyscy znamy takich ludzi. Przy czym, co ciekawe – w e-fandomie jest ich mniejszy odsetek niż w tak zwanym realu. Głównie dlatego, że e-fandom tworzą ludzie, którym chce się coś robić – czytać, pisać, cokolwiek.

Dlatego też bułę łatwiej spotkać w klubie, czy na lokalnym forum, czy na konwencie, czy na spędzie erpegowców w knajpie. I wtedy, gdy przy piwie zaczyna zrzędzić i prawić swoje mądrości czujesz, co znaczy buła. Chociaż ja wolę określenie marudny, zarozumiały, leniwy, niesłowny siusiak. Apostoł boga faili, prorok przegrywu.

Nie wiem czy Lukrecjusz to właśnie miał na myśli, ale ilekroć pisze o bułczeniu, to właśnie ci ludzie pojawiają mi się przed oczami. Mam nadzieję, że trafiłem.

Myślę sobie, że to strasznie niewdzięczna robota zajmować się hobby, którego targetem są Buły. Nieważne co wydasz, nieważne czy będzie dobre, czy nie - Buły skrytykują, nie kupią, wytkną Ci literówki, a potem ściągną z netu.

Hej, nie ma nic złego w krytyce – konstruktywnej. Nie ma nic złego w tym, że nie wszystko się kupuje – po co Ci produkt, którego nie potrzebujesz. Ale widzę różnicę między krytyką, a czepianiem się.

Żeby nie było – zarówno w e-fandomie jak i w zwykłym, analogowym fandomie spotkałem wielu zarąbistych ludzi. Kurcze, nie zajmowałbym się tym hobby, gdyby nie było w nim fajnych ludzi.
Ale poznałem też i od groma Buł, z którymi niespecjalnie chcę mieć wiele wspólnego.

Okej, to tyle o tezach Beamhita. Teraz moje kilka groszy (no, powiedzmy przysłowiowe trzy).

Pierwszy problem rynku jest taki, że tak naprawdę nie potrzebujesz wielu RPG. Ja mam w domu półkę z grami które kupiłem, a w które nie zagrałem – z różnych przyczyn. Część z tych gier jest naprawdę fajna – ale konkurencja jest fajniejsza, bądź też lepiej trafiająca w zapatrywania mojej drużyny. A staram się próbować nowych rzeczy (chociaż do pewnej granicy, lubię mainstream RPG). Mimo to, nawet starając się zagrać w jak najwięcej systemów nie jestem w stanie przerobić wszystkiego, co mam. A jeżelibym starał się przerobić jak najmniej?
Jeżeli się uprzesz, możesz przez dziesięciolecia łupać w 2-3 gry.
Wyobrażasz sobie grać przez dziesięć lat w 3 planszówki? Albo w 3 gry na komputerze?

Druga sprawa – starzejemy się i wykruszamy. Ktoś, kiedyś rzucił hasło o zmianie modelu rozrywki. Coś pewnie jest na rzeczy. RPG jest mniej atrakcyjne niż konkurencja.
Ale spójrzcie na blogi – ja mam 32 lata. Jestem żonaty, dzieciaty – ogólnie dość poważny Pan Aleksander, z uporządkowanym życiem, który może i raz na jakiś czas mieli orki toporem, jednakowoż to jedno z nielicznych społecznie nieakceptowanych zachowań, na które sobie pozwala. W czasach MiMa byłbym dziadkiem konwentowym. Teraz, na tle innych blogerów jestem w wieku przeciętnym. Ludzie z którymi toczyłem boje w Internetach o RPGowe pryncypia w dużej mierze sobie poszli. Zwykle do planszówek.
Gdzie są nowi fandomici?
A gdzie mają być? Nakłady podstawek po 500 sztuk, które zwykle i tak wykupuje stara gwardia (to takie ładne określenie emerytów). Dystrybucja tylko poprzez kanały o których wiedzą ci, co i tak już RPG znają. Jeżeli pojawiamy się w mediach, to tylko przy tematach… no nie przysparzających nam punktów legend. Chociaż – ciemna strona Mocy, to dalej Moc.
Ale jeżeli nie ma podręczników, to nie będzie nowych graczy. Bez nowych graczy… nie będzie zapotrzebowania na nowe podręczniki, czaicie zależność. RPG wydaje się dla starych dziodów (i babów), których ubywa szybciej niż przybywa.

Panna Gygax w stroju z zagrożonego gatunku.

Wiecie, w pewnym sensie sytuacja w Polsce jest odbiciem sytuacji rynku na zachodzie.
Czyli co? Rynek ogólnofantastyczny ma się doskonale – planszówki, karty, figurki, stroje, akcesoria – to jest rosnący rynek. Tak samo u nas – spójrzcie na taki Pyrkon, co roku widać rozwój innych branży fantastyki.
Widzicie – nawet dla największych graczy na rynku RPG jest mało znaczącym źródłem dochodów. Rynek RPG ogólnie ma lipę – fajnie sprawdza się jako gałąź jakiejś większej marki – jak Warhammera, Legend of Five Rings, czy Star Wars, ale nawet wtedy jest elementem dodatkowym. No z pewnością nie głównym produktem.

No cóż, złote lata RPG są za nami, już nawet w jueseju podstawka do DnD nie jest dobrem dostępnym na
stacjach benzynowych. Przyodziana w strój lamparta córka Garego Gygaxa nogą długą nie zachęca już do zakupu Monster Manuala. Mówi się trudno i kocha się dalej ;)

I to tyle na temat ogólnopolskiej lipy RPGowej. Jestem otwarty na polemikę.