Dwa mojszyzmy.

Hej!

Tematem dzisiejszej pogadanki przy samowarze będą dziwne zachowania graczy. Coś tam ostatnio
wypłynęło w rozmowach, coś tam sobie przypomniałem.

Przy czym zakładam, że nie muszę pisać o sprawach podstawowych – pewne zachowania grających są powszechnie uważane za nieakceptowane – bycie bucem, śmierdzenie, olewanie sesji, wkurzanie ludzi – co do nich nie ma wątpliwości, że są to postawy niechciane. Tu nie ma co strzępić e-języka.

Ja chciałem się skupić na dwóch szeroko akceptowanych zachowaniach, powszechnie uważanych za rozsądne i mądre, a w mojej ocenie niepotrzebnych, czy wręcz (w skrajnych przypadkach) szkodliwych. Takich kilka luźnych myśli na gorąco. Okej?

Dlaczego teraz z tym wyskakujesz, Drasiu? Zapyta pewnie niejedno z Was. Przecież są to rzeczy znane ludzkości od dawna. Część z tego co piszesz znamy już z czasów faraonów (Pierwsze rozszyfrowane słowa kamienia z Rosetty brzmiały "Ptolemeusz rzecze - nie przeginajcie z tą motywacją postaci"). Czemu zatem teraz o tym piszesz? A, bo ostatnio uczestniczyłem w paru rozmowach, w których musiałem obu moich poniższych tez mocno bronić, sądzę zatem, że temat wciąż jest aktualny.

Oczywiście, z góry uprzedzam - mojszyzmy pierwszej wody. Nic Ci nie narzucam, po prostu taka jest moja opinia.

Kwestia I - zawyżone wymagania motywacyjne

W niejednej dyskusji spotkałem się z tezą, że dobry MG pamięta o motywacji postaci. I jest to prawda, z którą nie chcę dyskutować – dobrze jak jest motywacja. Chcemy w końcu wspólnie stworzyć fajną historię, a w takiej właśnie motywy działania bohaterów są w miarę zrozumiałe. Wiarygodność przygody na tym tylko zyskuje. Zgoda.

Ale w tych samych dyskusjach nieraz spotykałem się z opisami sytuacji, w których niedostatecznie zmotywowani bohaterowie całą sesję siedzieli w karczmie. I wielu ludzi uważało to za zupełnie normalną rzecz – MG nie zapewnił motywacji, więc co mieli zrobić? To samo zresztą jest zarzutem dla gotowych scenariuszy – że nie ma w nich dość mocnych bodźców zmuszających drużynę do podążenia szlakiem przygody.

Zresztą – wymagania co do zaspokajania pobudek kierujących postaciami może przyjąć formę jeszcze drastyczniejszą – to wtedy gdy świadomie odrzucasz zahaczki podsuwane Ci przez MG. On stara się wciągnąć Cię w wir przygody, a Ty stroisz fochy jak ta panna z Rękawiczki Schillera i odrzucasz wyciągniętą dłoń MG.

Pozwolisz, że posłużę się przykładem? Był rok 1995, gdy prowadziłem moją pierwszą sesję. I zahaczka była taka, że bohaterowie znajdują na trakcie martwego posłańca, który ma list do kogoś ważnego w Nuln (czyli najbliższego dużego miasta)  i że z samej treści korespondencji wynikają perspektywy wzbogacenia się. I jeden z bohaterów (świeża postać, a zatem bez jakiegoś wcześniejszego sesyjnego bagażu przeżyć) powiedział, że Nuln to wiocha, pieprzy nie jedzie. Czemu? Bo tak.

Moim zdaniem przeceniamy znaczenie motywacji postaci. Spójrzmy na sesję nie oczami bohatera, a oczami gracza. Jaka jest przyczyna Twojej obecności na sesji? No, masz zamiar przeżyć przygodę – zmyśloną rzecz jasna, ale przygodę. Dlatego też nie ma się co krygować i liczyć na zaproszenie do tańca, tylko samemu wskoczyć na parkiet. Jeżeli całą sesję nudzisz się, bo odrzuciłeś zaproszenie do zabawy, to… no tracisz na tym, prawda? Nie opłaca Ci się po prostu. Wiesz, Ty jako gracz masz swoją motywację (dobrze się bawić), więc jeśli wyżej od siebie postawisz wymagania swojej wyimaginowanej, nieistniejącej postaci, to stawia Cię to w doprawdy dziwnym świetle. Na złość babci odmrożę sobie uszy. Ale to jeszcze nie wszystko – bo siedząc w przysłowiowej karczmie psujesz zabawę nie tylko sobie, ale i każdemu siedzącemu przy stole. Lubisz chyba tych ludzi, w końcu grasz z nimi.

Okej, co zatem robić w sytuacji w której MG nie zadbał ani o marchewkę ani o kija, by Twą postać wciągnąć do gry? No cóż, szkoda że nie zadbał, to prawda. Ale trudno, mleko się rozlało i chyba pora na minimalizowanie zniszczeń. Ja, na Twoim miejscu, śmiało rzuciłbym się w wir przygody. A brakująca motywacja? Albo bym sam wymyślił dlaczego to robię i  jeszcze bym poinformował o tym każdego przy stole, albo pozwoliłbym by moje czyny świadczyły o mnie samym.

Pamiętam, kiedyś dawno temu nad zagadnieniem pobudek kierujących postaciami w literaturze fantastycznej pisał Zegarmistrz. I opisał sytuację, w której kilku żołdaków zaczyna się dobierać do panny w karczmie i ewidentnie widać, że nie traktują słowa „nie” poważnie.

Zegarmistrz zestawił wiarygodnego psychologicznie bohatera współczesnej fantastyki z Conanem Barbarzyńcą. Otóż ten pierwszy w tej sytuacji odjechałby trochę, pomyślał nad tym co zobaczył, być może przypomniał sobie, że on sam kiedyś był ofiarą napaści/albo jego matka też była w takiej sytuacji i nikt im nie pomógł. A następnie zawróciłby i położył kres występkowi (być może rzuciłby hasło, że zabija potwory).

Conan natomiast natychmiast zsiadłby z konia, gromko zapytał co tu się wyczynia i zmielił żołdaków (gdyby stawiali opór). Bo taki już jest, bo tak już się robi.

Zobacz, że jako gracz możesz postąpić na oba te sposoby. Możesz wymyślić motywację – i to jest super.
Twój charakter określa to jak postępujesz i pokazujesz z czego wynikają czyny Twej postaci. Możesz też po prostu zrobić co chcesz – wtedy mamy sytuacje odwrotną - to z czynów postaci wynika, jaki ma charakter. I to też jest super.

Jedyne co nie jest super, to olanie zahaczki – no chyba, że Ty jako gracz naprawdę chcesz się nudzić.    

Kwestia II - Zbyt zachowawcza gra.

Lubicie serię o przygodach kapitana Alatriste? Ja nie czytałem wszystkiego, co prawda, ale to co poznałem podobało mi się. Pamiętacie zapewne, że kapitan ma swojego zaprzysięgłego wroga – Gualterio Malatestę. Tłuką się niemal w każdym tomie i kapitan zwykle wygrywa. Ale Malatesta zawsze uchodzi z życiem. Ba, jest nawet moment w którym Gualterio jest na łasce kapitana, ale ten go nie zabija – bo bezbronnego, to tak głupio. Wie, że przez to naraża się na ryzyko w przyszłości, ale pewnych rzeczy się po prostu nie robi – jest szermierzem, a nie mordercą. Z jakiejś przyczyny bohaterowie filmowi i literaccy często nie robią paskudnych, chociaż całkiem rozsądnych, rzeczy. Pan Michał nie dobija rannego Kmicica na ten przykład. A przecież z tym Kmicicem to tylko kłopoty były. D’Artagnan dwa razy rani Rocheforta, zanim zabija go za trzecim razem (Zresztą zupełnie przypadkiem i niechcący, bo zdążyli się zaprzyjaźnić). A Blondie nie zabija Tuco (mimo, że wie już jaki z niego mściwy patafian). Przykłady można mnożyć.

Nawet gdy Alatriste napotkał rannego Malatestę, nie pomógł mu odejść ze świata żywych.

Bohaterowie RPG… kurcze, to zabawny dysonans. Z jednej strony starają się nie pozostawiać nie załatwionych spraw i szalenie dbają o bezpieczeństwo. Z drugiej jednak strony – podejmują ryzykowne przygody, bo nie widziałem jeszcze sesji o liczeniu PITów.

Jakby to ująć – daną postacią zagrasz określoną ilość sesji i chociaż nie zawsze z góry wie się ile (raczej nie wiadomo), to zawsze jest to ilość skończona. Podczas tych sesji jakieś zagrożenia będą Twoją postać spotykać. Prawda? Tak czy inaczej będziesz w niebezpieczeństwie – klasyczne RPG już takie są. Ale ilość niebezpieczeństw też jest ograniczona – czasem trwania i ilością sesji. Po prostu – jest jakaś tam pula zagrożeń, która Twoją postać czeka. Sesje nie są z gumy. Jest określona ilość niebezpieczeństw, którą da się upchnąć w jednej kampanii. Kurcze, trochę niejasno się wyraziłem.

Pozwól, że znowu dam przykład, by nieco naświetlić to, co chciałem przekazać w akapicie powyżej. To Ty grasz kapitanem Alatriste. Na Twojej łasce jest Gualterio Malatesta. Co zyskasz jeśli go zabijesz?

Odpowiem Ci – nic. Bo potem będzie następna sesja. Przecież MG i tak jakieś wyzwania dla Ciebie przygotuje. Nie da się pozbyć zagrożeń w RPG, bo na miejsce tych usuniętych MG daje nowe – musi znaleźć Twojej postaci coś do roboty na sesji. Jak nie Malatesta, to ktoś inny będzie chciał Cię pociąć na plasterki. Nie zyskasz bezpieczeństwa w ten sposób, zresztą… czy naprawdę chcesz go dla swojej postaci?

Kiedy zatem uznałbym, że jednak tego Malatestę dziabnę rapierkiem?

- Jeżeli uznałbym, że to fajne dla historii – np. postawi mojego bohatera w takim świetle, w jakim chciałbym go widzieć (bo, jak pisałem wcześniej, czyny postaci określają ich charakter). Bo np. chciałbym, żeby mój kapitan Alatriste był mściwym, zimnokrwistym, morderczym draniem bez serca. Taka jest moja koncepcja, ja uważam, ze fajnie jak się coś takiego w historii pojawi i już.

- Jeżeli uznałbym, że nasza historia będzie fajniejsza bez Malatesty. MG mi go podtyka pod nos już trzeci raz, typ moim zdaniem nie jest fajnym elementem naszej historii… kłuj-kłuj.

- Jeżeli wynikałoby to z zasad. No wiecie – zawarłem cyrograf, w zamian za więcej punktów na stworzenie bohatera obiecałem, że będę zachowywał się w określony sposób. Np. w Savage Worlds wziąłem wadę „Krwiożerczy”. No cóż, trudno, słowo się rzekło, kobyłka u płota.

Ale nie kierowałbym się bezpieczeństwem mojej postaci.

Oczywiście, dobijanie rannego Malatesty to tylko przykład (chociaż rozbudowany) – bohaterowie grają zachowawczo w wielu momentach. I czasami jest to zupełnie ok. Bardzo często jest to rozsądne zachowanie. Ostrożność w planowaniu akcji może uratować życie. Ale chciałbym wskazać, że jest różnica między nie robieniem głupot, a rozpaczliwymi próbami zabezpieczenia się przed wszystkim. Spotykałem drużyny, które przed noclegiem w karczmie robiły rekonesans okolicy, zabijały okna, blokowały drzwi, kładły czary ochronne, wystawiali warty i nawet jeżeli mieli do swojej dyspozycji więcej pokoi to spali w jednym. Tylko po to, bym mógł powiedzieć "Noc minęła spokojnie i bladym świtem jesteście gotowi do dalszej drogi".
Większość sesji RPG w jakich brałem udział polegała na pakowaniu się w kłopoty i wydostawaniu z tychże. Nie unikniesz kłopotów zupełnie, ale przynajmniej masz wpływ na to, w jakie tarapaty się wpakujesz.

I to by było na tyle. Oczywiście, jeśli się ze mną nie zgadzasz, to ja jestem otwarty na wszelką dyskusję. Komentarze pod tekstem są do Twojej dyspozycji, a ze swej strony obiecuję Ci, że od dialogu uchylał się nie będę (oczywiście w miarę możliwości, bo przecież nie będę się tym zajmował w godzinach pracy).