Czy MG musi być dobrym mówcą?

Czołem!

Szanowni, ostatnio przez PIPZWRPG (Panie i Panowie zagrajmy w RPG – taka grupa na Fejsie)

przetoczyła się nad podziw intrygująca dyskusja. Był tam użytkownik, początkujący MG, który chciał poprawić swój warsztat, by stać się lepszym prowadzącym. Z tym, że chciał skupić się na takich kwestiach jak elokwencja, odgrywanie, modulowanie głosu, opisy i tak dalej. I dostał wiele rad. Ja też napisałem pościka w którym wyrażam swój pogląd na ten temat – czyli, że (moim zdaniem) w byciu dobrym MG nie koniecznie chodzi o aktorstwo i, że człowiek ten chce się uczyć czegoś, co niekoniecznie przekłada się na efekt.

Przy czym jednak wielu dyskutantów uważało takie działania (czyli ogrom aktorstwa) za pożądane, czy wręcz oczywiste – pojawił się i Demostenes ze żwirem w buzi i próby przed lustrem i literatura piękna i podręczniki retoryki i rekwizyty i zasłanianie mebli by nie rozpraszały…

I to zainspirowało mnie do popełnienia niniejszej notki, znacznie obszerniejszej niż ów post, który napisałem – bo mimo wszystko gość zadał konkretne pytanie, więc co ja będę Go zarzucał „Drachową Teorią Wszystkiego”. Ale z blogiem sprawa jest prostsza – tutaj uzewnętrznienie się na dany temat uważam za rzecz normalną, a nawet pożądaną.

I jeszcze jedno – głoszone tu przemyślenia są zupełnie, całkowicie, absolutnie osobiste, nie mają na celu nawracania nikogo na jedyną słuszną wizję moich erpegów. Dzielę się poglądami, ale nie wahaj się mieć własnych.

Zacznijmy od głównego pytania – co jest najważniejszym zadaniem MG? Odrzućmy tutaj całe pisanie o dobrej zabawie i żeby było fajnie – to rzeczy oczywiste. Ale jakie są główne zadania MG na sesji (pod warunkiem, rzecz jasna, że gramy w grę w której MG się pojawia)? Ja, po namyśle, mogę wyłonić dwie główne, kluczowe sfery. Są to:

1. Stworzenie pola do działania dla postaci graczy.

2. Ocena działań postaci graczy.

Zwróć uwagę na to, że zadania te są w pewien sposób uniwersalne.  Niezależnie od Twojego stylu i Twych priorytetów - robisz te rzeczy, bo to istota bycia prowadzącym. Oczywiście – jeden MG za pole działania dla postaci graczy uzna sztywny scenariusz, drugi scenariusz półotwarty, trzeci improwizację, czwarty sandboxa, a piąty rozpisanie frontów w Apocalypse World. I to jest okej. Każde z powyższych jest faktycznie stworzeniem obszaru, w którym funkcjonuje drużyna.

Do tej kategorii zaliczyć możemy również cały zestaw działań podejmowanych podczas sesji – opisy, dialogi – po prostu prezentację świata fikcji. Tutaj też wrzuciłbym ewentualne działania mające na celu zwiększenie immersji – muzyka, rekwizyty, rzucanie słoikami, zakrywanie mebli – to nie tyle jest tworzenie boiska dla graczy, co wpychanie graczy na nie.

Przy czym – raz jeszcze podkreślam – nie oceniam co jest złe, a co jest dobre. To temat na bardzo wiele innych notek, ale pierwej kaktus mi wyrośnie na dłoni nim zacznę zakrywać meble.

To samo z oceną działań postaci graczy – jeden MG będzie turlał, drugi będzie turlał ale oszukiwał, a trzeci będzie prowadził bez mechaniki i oceniał wszystko na zdrowy rozsądek. Moi czytelnicy wiedzą, którą z metod uważam za najlepszą, ale to nie ma znaczenia dla niniejszej notki – ważne jest, że każde z tych działań MG jest naprawdę formą oceny działań graczy i ich postaci.

Wybacz mi proszę ten wywód, ale chciałem sprawę usystematyzować trochę zanim przejdę dalej.

Tu dochodzimy do kwestii poruszonej we wstępie – studium wokalno – aktorskie imienia doświadczonych MG – gdzie jest jego miejsce w tym wszystkim? Gdzie wpasować umiejętności ekspresji, zdolności krasomówcze, aktorstwo, modulację głosu i zwykłą elokwencję? Jak już wspomniałem – są to działania MG podejmowane w celu stworzenia pola działania dla graczy – przedstawiasz to co się dzieje, żeby gracze wiedzieli co z tym zrobić i chcieli działać. A zatem – nie są one jakością same w sobie, tylko służą realizacji innego celu. I pożądane na sesji są tylko wtedy, gdy faktycznie to robią.

Ale, moim zdaniem, wcale nie muszą tego robić. A nawet jeśli robią, to ze wszystkich działań podejmowanych przez MG w celu stworzenie pola do działania dla postaci graczy wcale nie są najbardziej efektywne. Rzekłbym nawet, że ciągną się w ogonach.

Dlaczego?

Powtórzę coś, co napisałem na Fb – dla sesji dużo większe ma znaczenie to, co MG mówi niż to, jak mówi. To, co dzieje się na sesji, a nie to jak jest opisane.

Oczywiście – na poparcie tych słów mam tylko i wyłącznie własne doświadczenie, ale powiem Wam coś. Grałem u paru świetnych MG – u koleżków, z którymi nie ośmieliłbym się stanąć w szranki na tym polu, chociaż sam siebie mam za wcale niezłego MG. Grałem też u paru kolesi będących arcymistrzami aktorstwa i nawijki – i po raz kolejny – mam się za dość oczytanego gościa, wiem czym różni się elokwencja od elewacji, a mimo to imponowały mi ich zdolności w tej materii.

Wiece co? Ci elokwentni i ci świetni – to nie były te same grupy. Najlepsi znani mi MG nie mogliby zostać uznanymi za tych najlepszych jeśli idzie o techniki oratorskie. Nie było zależności między elokwencją a prowadzeniem najlepszych sesji.

Wróć – była zależność, ale inna niż się spodziewasz. Ci bardzo elokwentni MG zbyt często spychali graczy do roli widzów. Im więcej mówił MG, tym mniej mówili gracze – bo akurat gadał MG. Walił swoje sążniste opisy, gestykulował jak szalony, pokrzykiwał, grał emocjami, wskakiwał na stół, stosował hierarchię opisu rodem z Księgi Bajarza, pił wino z kielicha – wszystko super. Ale tym samym to on stawał się gwiazdą – showmanem tej imprezy.

A wcale być tak nie musi. A ja wolę wręcz jak nie jest.

O immersji słów parę.

Immersja jest wdzięcznym tematem – dzięki niej mogę rzucić mądrym słówkiem na blogu. Immersja/wczuwa/łapanie klimatu – to stan w którym gracze zanurzają się w sesji do tego stopnia, że pod wpływem fikcyjnych bodźców (opowieści o nieistniejących postaciach w nieistniejących światach) zaczynają odczuwać autentyczne emocje. Są ludzie, którzy piszą, że nie potrzebują jej do szczęścia. Dla innych jest ona Świętym Graalem naszego hobby.

Ja uważam, że nie jest niezbędnym elementem udanej sesji – lubię jak jest, ale może być dobrze i bez niej.

Wszelkie zabiegi o których tu piszę (w pytę opisy, aktorstwo i modulacja, zasłanianie sprzętów itd.) mają pomóc graczom poczuć klimat, czyli – w domyśle - zwiększyć immersyjność. A pomagają?

Uważam, że nie.

Stoję na stanowisku, że to głównie od treści samej historii zależy to, czy gracze wciągną się w jej nurt. Czy występujące na sesji konflikty, wybory i relacje naprawdę ich obejdą. Bo tylko, gdy będą im nieobojętne, wtedy gracze będą mogli odczuwać jakiekolwiek emocje.

Naprawdę sądzisz, że tą sprawę załatwi picie soku wiśniowego z kielicha mszalnego?

Imersji nie osiąga się zasłaniając telewizor – ją się osiąga prowadząc dobre historie. Nie opowiadając, a prowadząc. Gracze powinni być współautorami, a nie widzami.

Bo ja jako gracz wolę działać niż słuchać. I chyba nie jestem wyjątkiem. U wszystkich moich graczy największe emocje obserwowałem wtedy, gdy działali, gdy to od nich coś zależało. Tym samym za najistotniejsze dla sesji uznałbym te umiejętności MG, które przekładają się na zaangażowanie graczy, nie na podziwianie warsztatu aktorskiego prowadzącego. Ani nie na „snucie opowieści”.

Czyli jakie umiejętności?

To już zależy od Twojego stylu prowadzenia – bo dla jednego kluczowe będzie przygotowanie scenariusza, a dla kogoś innego będzie to przygotowanie sandboxa – to przecież zupełnie różne umiejętności. Zbiorczo nazwałbym je tworzeniem takich zrębów fabuły, żeby gracze nie pozostawali wobec niej obojętni. Czyli stworzenie takich sytuacji fabularnych i mechanicznych w których uczestnictwo będzie kuszące i satysfakcjonujące. Możliwości jest multum – od fantastycznych konfliktów po solidną naparzankę – ile drużyn tyle priorytetów.

To uważam za umiejętności dobrego MG.

Oczywiście – do tego dochodzą pewne umiejętności warsztatowe istotne dla odbioru sesji – wprowadzanie wątków, kontrola tempa gry (moja pięta Achillesa), rozstrzyganie konfliktów – jednak nie aktorstwo.

Okej, ale są trzy rzeczy dotyczące „Warsztatu gadania”, które uważam za istotne. Tylko to żadne z wymienianych wcześniej. Żadne aktorstwo, modulacja, czy ćwiczenia przemawiania przed lustrem.

1. Luz. Zwykła swoboda w komunikacji. Wielu znanych mi MG podczas prowadzenia jest jakby nieswoich. Wiadomo, trema robi z nami paskudne rzeczy. Jeżeli do tego myślisz o jakichś strasznych wymaganiach wobec siebie – że masz Bóg wie jak przemawiać, czy opisywać to łatwo o spięcie i blokadę. Powiem tak – jeśli prowadzisz swoim ziomeczkom z takim samem luzem z jakim gadasz z nimi poza grą, to jesteś już w domu. Z luzu płynie też druga, istotna dla mnie, sprawa.

2. Żyj! Angażuj się! Czytałem kiedyś w jakimś almanachu, że trzeba odgrywać emocje. Ja proponuję, żeby je najpierw mieć. A będziesz je miał, jeżeli autentycznie zaangażujesz się w sesję i (co mi pomaga) nie będziesz pewny zakończenia. Kiedy sam jesteś ciekawy co się stanie. To jest zaraźliwe.

Tylko nie musisz tego nijak odgrywać, wystarczy że będziesz naturalny.

3. Dialogi. Nie to jakim głosem je powiesz, nie to jakiego języka użyjesz, nie to czy zagrasz je całym ciałem – tylko to, co w nich powiesz – czego będą dotyczyć. Jeżeli masz swobodę mówienia (punkt pierwszy) i czujesz to co się dzieje (punkt drugi), to dialogi będą już dla Ciebie proste.

Osobny akapit chciałbym poświęcić perełce spośród zdolności aktorskich. To modulacja głosu.

Wiem, że w Finlandii istnieje idiom, który tłumaczyć można jako „Trzepaczka do szampana” (tzn. nie wiem czy istnieje, ale pojawiał się w Muminkach i w przypisach tłumacza było, że istnieje). Trzepaczka do szampana oznacza coś, co jest tak bardzo bezwartościowe i nieprzydatne, jak tylko może być.

Modulacja głosu jest właśnie trzepaczką do szampana RPGów.

W 9 przypadkach na 10 (liczby z sufitu, ale powinny się zgadzać) jest po prostu groteskowa – zwłaszcza, gdy MG/gracz bierze się za growlującego krasnoluda. Jak pomoże to rozgrywanej historii? Ano nie pomoże.

Ale zaraz! Jest jeszcze ten dziesiąty przypadek. Wtedy modulacja nie jest komiczna!

Tak, ale nie odbija się to pozytywnie na jakości sesji.

Czyli w 90% przypadków sesja na modulacji traci, a w 10% wychodzi na zero.

Teraz pomyśl, czy opłaca Ci się taki hazard.

Słowem podsumowania

Gdy czytałem porady dotyczące warsztatu dobrego MG, to przed oczami stawał mi profesor Jerzy Bralczyk jako ucieleśnienie prezentowanego ideału MG – elokwentny, mistrz werbalnej szermierki, człowiek który jest ekspertem w dobieraniu języka wypowiedzi do celu jaki ona ma  wywrzeć. No i na pewno zna klasykę literatury pięknej.

I tu jest problem – bo ja też uważam, że profesor Bralczyk byłby (a może i jest) świetnym MG – ma swobodę mówienia, potrafi opowiadać z autentycznym zaangażowaniem, potrafi zainteresować słuchacza. I to własnie te cechy sprawiają, że moim zdaniem byłyby świetnym MG, a nie jakieś tam gawędziarsko oratorskie możliwości.

Bo, jeżeli nie jesteś profesorem Bralczykiem, a mimo to chciałbyś być dobrym MG - nie lękaj się. Wystarczy Ci elokwencjia na zupełnie przeciętnym poziomie, by prowadzić niesamowite opowieści, o których gracze będą wspominać po latach. Bo pamięta się wydarzenia, a nie to jak MG składał zdania.

A literaturę piękną, która pojawiała się w radach dla MG, faktycznie warto czytać – ale nie ze względu na rozwijanie warsztatu krasomówczego. Tylko dla tej przyczyny, że jest to przyjemność.